Bedelsiz İhracat
İhracat Türleri
Dış ticaret ilişkilerinde kuvvetli bir yeri olan ihracat farklı türlerde kendini göstermektedir. Bunlardan bazıları ise ön izne bağlı ihracat, konsinye ihracat, ithal edilmiş malların ihracı, kayda bağlı ihracat, kredili ihracat vb. bizim ele alacağımız ihracat türü ise bedelsiz ihracattır.
Bedelsiz İhracat Tanımı
Bedelsiz ihracatın tanımı ‘bedelsiz’ kavramı ile birebir ilişkilidir. Bundan ötürü tanımı yaparken bedelsiz kelimesinden yararlanacağız. Temelde İhracat Yönetmeliği’ne dayalı bir tanım yapmak teoriden uzaklaşmamızı da sağlayacaktır. İhracat Yönetmeliği’nde bedelsiz ihracata yönelik “bedeli yürürlükteki kambiyo mevzuatı çerçevesinde yurda getirilmesi zorunlu olmaksızın yurtdışına yapılan mal çıkışlarını ifade eder” şeklinde bir tanımlama yapılmaktadır.
Kambiyo Mevzuatı’nda İhracat Bedeli
Her ihracatçının bilmesinde yarar olan Kambiyo Mevzuatı’nda yurda getirilmesi zorunlu olan ihracat bedellerinden bahsedilmiştir. Kambiyo ile ilgili mevzuatın 16 Ocak 2020 tarihli İhracat Genelgesi’nde ihracat bedellerinin yurda getirilmesine ilişkin usul ve esasları düzenlenmiştir. İhracat bedelinin Türk parası yahut döviz ile yurda getirilmesi esas olsa da beyan edilenin haricinde bir döviz üzerinden getirilmesinin de mümkün olduğu belirtilmektedir. İhracat bedellerinin yurda getirilmesine dair detaylar, içerikler ve yükümlülükler Kambiyo Mevzuatı’na tabiidir.
Bedel ve İhracat Kavramı
Bedel bir şeyin yerini tutabilen, bir şeyin değerini, kıymetini ifade eden manasına gelmektedir. İhracat ise bir ülke mallarının dış ülkelere satımıdır. Bu iki kelimenin bileşiminden oluşan bedelsiz ihracatta bir karşılık değer yoktur.
Bedelsiz İhracata İlişkin Tebliğ
Bedelsiz ihracata ilişkin düzenlenen tebliğ 22/12/1995 tarihli Bakanlar Kurulu Kararıyla yürürlüğe konulan İhracat Rejimi Kararına dayanılarak hazırlanmıştır. Tebliğde; karşılık olarak yurt dışından herhangi bir ödeme yapılmadan yurt dışına mal çıkarılmasına ilişkin usul ve esaslar belirtilmiştir. Bedelsiz olarak ihraç edilebilecek mallar tebliğde düzenlendiği esası ile bizzat aşağıda açıklanmıştır:
a) Gerçek veya tüzel kişiler tarafından götürülen veya gönderilen hediyeler, miktarı ticari teamüllere uygun numuneler ile reklam ve tanıtım malları, yeniden kullanıma veya geri dönüşüme konu ithal edilmiş mal ve ambalaj malzemeleri,
b) Daha önce usulüne uygun olarak ihraç edilmiş malların bedelsiz gönderilmesi ticari örf ve adetlere uygun parçaları, fireleri ile garantili olarak ihraç edilen malların garanti süresi içinde yenilenmesi gereken parçaları,
c) Yabancı misyon mensuplarının, Türkiye’de çalışan yabancıların, yurt dışına hane nakli suretiyle gidecek Türk vatandaşlarının, daimi veya geçici görevle yurt dışına giden kamu görevlilerinin, bu durumlarının ilgili mercilerce belgelenmesi şartıyla, beraberlerinde götürecekleri, gönderecekleri veya adlarına gönderilecek mal ve taşıtlar,
ç) Yurt dışında yerleşik tüzel kişiler, yabancı turistler ve yurt dışında ikamet eden Türk vatandaşlarının beraberlerinde götürecekleri, gönderecekleri veya adlarına gönderilecek mal ve taşıtlar,
d) Kamu kurum ve kuruluşları, belediyeler ve üniversitelerin; görevleri veya anlaşmalar gereği gönderecekleri mal ve taşıtlar,
e) Savaş, deprem, sel, salgın hastalık, kıtlık ve benzeri afet durumlarında; kamu kurum ve kuruluşları, belediyeler, üniversiteler, Kızılay ile kamu yararına çalışan dernek ve vakıfların gönderecekleri insani yardım malzemeleri
şeklinde açıkça belirtilmiştir. Belirtilmeyen hususlara ilişkin detaylar ise tebliğde de ifade edildiği gibi Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın görüşünün alınmasının ardından ilgili gümrük idaresi veya İhracatçı Birliği Genel Sekreterliğince belli bir sonuca erdirilir. Bahsedilen mallardan (b) bendindeki mallar hariç (a), (c), (ç), (d) ve (e) bentlerine dair yapılacak bedelsiz ihracatta İhracatçılar Birliği’ne üye olma şartı aranmaz.
Bedelsiz ihracat ile yurt dışına çıkacak mallar için izin alınması gereklidir. Bu izin doğrudan ilgili gümrük idaresine yapılır. İzinlerin geçerlilik süresi tebliğde bir yıl olarak belirtilmektedir. İhracatı birtakım kanunlar ve anlaşmalarla yasaklanmış malların aynı şekilde bedelsiz ihracatı da yasaktır. İhracatı yapılırken ön izne tabii olan malların bedelsiz ihracı yapılırken de ilgili kurum, kuruluşlardan izin alınması gereklidir. Aynı zamanda bedelsiz ihracat, standartlar ve ürünlere ilişkin teknik mevzuat hükümlerine tabi değildir.
İhracat Destekleri ve Bedelsiz İhracat
İhracata yönelik devlet yardımları Türkiye Cumhuriyeti Ticaret Bakanlığı tarafından yürütülmektedir. Yapılan destekler;
• İhracata hazırlık
• Pazarlama
• Markalaşma
başlıklarının çevresinde gelişmektedir. Desteklere özgü detayları ise belli başlıklar altında toplamak kaydıyla şöyle ifade edebiliriz:
• Tebliğ Bazında Destek Mevzuatı
• Pazara Girişte Dijital Faaliyetlerin Desteklenmesi
• Pazar Araştırması ve Pazara Giriş
• Pazara Giriş Belgeleri
• Uluslararası Rekabetçiliğin Geliştirilmesinin Desteklenmesi
• İhracatçıya Alıcı Kredisi ve Sigorta Tazmin Desteği
• Fuar Katılım Desteği
• Tasarım Desteği
• Yurtdışı Birim, Marka ve Tanıtım Desteği
• Markalaşma ve Turquality Desteği
• Tarımsal Ürünlerde İhracat İadesi Yardımları
• Özel Statülü Şirketler
Bedelsiz ihracata konu olan mallar, bahsedilen ihracat desteklerinden yararlandırılamazlar.
